الف) رقابتی ب) انحصاری ج) حراجی(مزایده - مناقصه(
در بازار هر محصول، گاه تعداد فروشندگان و خریداران به قدری زیاد است که حضور و رفتار هر یک از عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان به نسبت کل بازار بسیار کوچک خواهد بود و در عمل، هیچ یک از طرفین به تنهایی در شکل گیری قیمت تأثیرگذار و به عبارت دیگر «قیمت گذار» نیستند. در این صورت بازار را به اصطلاح «بازار رقابتی» می نامند. بازار محصولاتی چون ماکارونی معمولاً رقابتی است.
گاه به دلایل طبیعی، اقتصادی، قانونی یا حتی غیر قانونی، تعداد فروشنده یا خریدار به یک یا چند نفر محدود می شود. این وضعیت را «انحصار» می گوییم.
مثلاً شرکت توانیر در کشور ما، به دلیل طبیعی و شرکت های خودرویی به دلایل قانونی، انحصارگر در فروش کالای خود به شمار می روند .شرکت پخش و پالایش فراورده های نفتی از یک سو تنها خریدار و از سویی دیگر تنها فروشنده محصوالات نفتی است و خرید و فروش این کالا را در انحصار خود دارد.
1) تعداد فروشنده یا خریدار به یک یا چند نفر محدود می شود.
2) انحصارگر، قیمت گذار است و خریداران در بازار انحصاری قیمت پذیرند.
3) کیفیت کالا در این بازار زیاد مورد توجه نیست.
4) در این بازار تنوع کالا کمتر و قیمت کالا ها نسبت به بازار رقابتی بیشتر می باشد.
5) خریداران قدرت انتخاب ندارند.
انحصارگر غیرقانونی معمولاً با افزایش قیمت خود به مشتریان و رفاه جامعه ضرر می زند؛ بنابراین دولت باید مانع شکل گیری آن و تبانی برخی از تولیدکنندگان شود.
انحصار طبیعی و قانونی مشروط به مواظبت و مقررات گذاری صحیح می تواند برای مصرف کننده سودمند باشد.
الف) مزایده (فروشندگان آثار هنری در نمایشگاه ها و حراجی ها(
ب) مناقصه (خریداران عمدۀ کالا و خدمات (